Φασίστας ή απλώς ένα εικοσάχρονο παιδί που δεν ξέρει τι κάνει;

Του Χάρη Νούσια*

Μετά το ναζιστικό χαιρετισμό του ποδοσφαιριστή Κατίδη και το σχετικό ντόρο που προκάλεσε, άνοιξε μια κουβέντα για το αν είναι όντως ο Κατίδης φασίστας ή απλώς ένα εικοσάχρονο παιδί που δεν ξέρει τι κάνει. Το θέμα δεν είναι αν ο Κατίδης δεν γνώριζε την προσφυγική ιστορία της ομάδας του και πανηγύρισε το γκολ που πέτυχε σαν να ήταν ποδοσφαιριστής της Λάτσιο, αλλά ότι τα παιδιά της ηλικίας του τελείωσαν το σχολείο, χωρίς να μάθουν την ιστορία της πραγματικής αντίστασης.
Με αφορμή το περιστατικό αυτό αξίζει να θυμηθούμε μια χαρακτηριστική αντιστασιακή πράξη, ιδιαίτερα διδακτική, προερχόμενη μάλιστα από την παγκόσμια αθλητική ιστορία, όταν το 1942, οι παίχτες της Ντιναμό Κιέβου (FC START) νίκησαν την ομάδα των Ναζί στρατιωτών (Flakelf), στραπατσάροντας τη μούρη του Χίτλερ, ακόμη- ακόμη και ας ήξεραν ότι η ποινή ήταν… ο θάνατος.
Το Κίεβο λοιπόν, το 1942, στενάζει όπως άλλωστε και ολόκληρη η Ευρώπη, κάτω από τη γερμανική κατοχή. Ο Γερμανός διοικητής αποφασίζει πως θα ήταν καλό για το ηθικό των στρατιωτών του να διοργανωθεί ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ανάμεσα σε ντόπιους και επαγγελματίες Γερμανούς ποδοσφαιριστές που υπηρετούν τη θητεία τους στη Βέρμαχτ. «Η ανωτερότητα της Άριας Φυλής έναντι των υπανθρώπων ρωσο- ουκρανών Σλάβων είναι εμφανής σε όλους τους τομείς και φυσικά στο ποδόσφαιρο» έλεγε.
Στις 9 Αυγούστου όλα ήταν έτοιμα για τον αγώνα. Άπο τη μια πλευρά η ελίτ της Βέρμαχτ και από την άλλη 11 ποδοσφαιριστές της Ντιναμό Κιέβου και της Λοκομοτίβ Κιέβου οι οποίοι ήταν αιχμάλωτοι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ντάρμιτσα και τους οποίους οι Γερμανοί λίγες μέρες πριν τον αγώνα, τους επέτρεψαν να τρώνε κανονικά και να προπονούνται. Την ομάδα συμπλήρωναν κάποιοι εργάτες Ουκρανοί, από ένα φούρνο που ήταν κοντά στο γήπεδο.
H ομάδα ονομάστηκε f.c. Start και την αποτελούσαν 8 παίχτες της Ντιναμό και 3 της Λοκομοτίβ. Ο Γερμανός διοικητής της πόλης έβλεπε προσωπικά τους 6 αγώνες που έπαιξε η ομάδα των Ουκρανών, πριν αντιμετωπίσει την γερμανική ομάδα των επιλέκτων. Ο τρόπος που έπαιζαν, ο τρόπος που άλλαζαν μπαλιές στο γήπεδο και η ταχύτητα τους, τον έκαναν να αισθάνεται λίγο άβολα. Σε 6 αγώνες με στρατιώτες από συμμαχικές χώρες των Γερμανών (Ούγγρους, Ρουμάνους, Γερμανούς) η Start δεν κέρδιζε κάτω από 5-0. «Με τους επιλέκτους τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Οι Σλάβοι υπάνθρωποι, θα βιώσουν την ανωτερότητά μας» έλεγε σε άλλους ανώτατους αξιωματικούς. Έτσι και έγινε. Στον τελευταίο αγώνα τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Η Start φιλοδώρησε τη Flakelf, την ομάδα των επιλέκτων που τόσα στήριζε πάνω της ο Διοικητής του Κιέβου, με 5 γκολ.
Start- Flakelf: 5- 1. Η τιμή και το ηθικό του στρατεύματος του κρεμόταν από μια κλωστή. Σε έξαλλη κατάσταση ζήτησε επαναληπτικό αγώνα και στις 9 Αυγούστου, τρεις ημέρες μετά όλα ήταν έτοιμα για το ματς που έμεινε στην ιστορία σαν «Ματς Θανάτου».
Ο αγώνας έγινε στο στάδιο της Zenit στις 5:00 το απόγευμα. Εκείνο το καλοκαίρι στην Ουκρανία έκανε πολύ ζέστη. Θεατές ήταν μόνο Γερμανοί φαντάροι και Ουκρανοί δοσίλογοι αστυνομικοί, ενώ στρατιώτες με τεράστια Γερμανικά λυκόσκυλα έδιωχναν πίσω τους Ουκρανούς που ήθελαν να δουν τον αγώνα και να υποστηρίξουν την Start. Για διαιτητής «ορίστηκε» ένας αξιωματικός των Es-Es!!! Λίγο πριν αρχίσει ο αγώνας ο αρχηγός της Start που έπαιζε με κόκκινες φανέλες και λευκά σορτσάκια (επιστρατεύτηκαν άρον- άρον οι εμφανίσεις της Σπαρτάκ γιατί δεν είχαν ρούχα) μίλησε στους συμπαίχτες του: «Παίζουμε με κόκκινες φανέλες που δεν είναι το χρώμα της Ντιναμό, ούτε της Λοκομοτίβ. Σας καλώ σήμερα να παίξουμε για αυτό το χρώμα, που είναι το χρώμα της σημαίας μας της Σοβιετικής Ένωσης και να τους δείξουμε ότι αυτή η σημαία δεν χάνει ποτέ» είπε ο τερματοφύλακας και αρχηγός της Ντιναμό, Mykola Trusevych.
Tην ώρα που τελείωσε τον λόγο προς τους συμπαίχτες του, ο αρχηγός των Ουκρανών, μπήκε στα αποδυτήρια ο Γερμανός διαιτητής: «Ξέρω πως είστε μια πολύ καλή ομάδα, με πολύ καλούς παίχτες. Πρέπει όμως να ακολουθήσετε τους κανόνες και να χαιρετίσετε την Γερμανική ομάδα με τον ναζιστικό τρόπο πριν τον αγώνα». Μια φωνή από το βάθος του απάντησε και τον έκανε να εγκαταλείψει τον χώρο εξοργισμένος: « Το μοναδικό πράγμα που θα χαιρετίσουμε, θα είναι τα στρατεύματά σας, όταν φεύγετε». Πραγματικά όταν οι ομάδες συγκεντρώθηκαν στο κέντρο του γηπέδου, οι 11 Ουκρανοί δεν σήκωσαν το χέρι τους να χαιρετίσουν ναζιστικά. Την ίδια στιγμή το γήπεδο έβραζε σαν καζάνι, γεμάτο από Γερμανούς με το χέρι υψωμένο να φωνάζουν «Χάιλ Χίτλερ» …Αντίθετα, οι παίχτες της Start μόλις τελείωσε ο ναζιστικός ύμνος, έσφιξαν τις γροθιές τους σήκωσαν το χέρι τους και μετά το έφεραν στην καρδιά τους και φώναξαν τον χαιρετισμό του Κόκκινου Στρατού: «Fizcult Huraaa», δηλαδή «Πάμε δυνατά, Ουράα».
Ο αγώνας ξεκίνησε με τους Ουκρανούς να μαγεύουν με την μπάλα, αλλά αυτή τη φορά οι Γερμανοί ήξεραν τι θα αντιμετωπίσουν. Οι κλωτσιές, οι αγκωνιές, τα κλαδέματα, τα τραβήγματα της φανέλας έπεφταν σύννεφο. Ο διαιτητής δεν έβλεπε το παραμικρό. Κάποια στιγμή ένας Γερμανός επιθετικός κλωτσάει στο κεφάλι τον τερματοφύλακα των Ουκρανών και τον αφήνει αναίσθητο. Τότε βάζουν οι Γερμανοί το πρώτο τους γκολ. Ο γιος του Makar Goncharenko ενός από τους 3 παίχτες που τελικά επέζησαν θυμάται τι του έλεγε ο πατέρας του για τον συγκεκριμένο αγώνα: «Ξύλο… πολύ ξύλο. Σε κάθε επαφή με την μπάλα σε κάθε τρέξιμο μας κλωτσούσαν παντού. Νιώθαμε τα κόκαλα μας να πονάνε, έτοιμα να βγουν από τις κλειδώσεις τους». Το ημίχρονο έληξε 3-1 και αφού ο μέσος των Ουκρανών Goncharenko, χόρεψε όλη τη γερμανική άμυνα και στη συνέχεια κεραυνοβόλησε τον τερματοφύλακα.
Στο ημίχρονο οι Ουκρανοί παίχτες δέχτηκαν νέα επίσκεψη στα αποδυτήρια. Ήταν ο Γερμανός διοικητής της πόλης. Με ένα προσποιητό χαμόγελο και σφιγμένα δόντια εισέβαλε συνοδευόμενος από αξιωματικούς των Es- Es και είπε: «Εντάξει μπορείτε τώρα να τα παρατήσετε. Δείξατε σε όλους τι αξίζετε, αλλά μέχρι εδώ. Είστε φανταστική ομάδα με απίστευτες ικανότητες και μας έχετε εντυπωσιάσει όλους, αλλά όπως καταλαβαίνετε δεν μπορείτε να κερδίσετε. Δεν υπάρχει καμία τέτοια περίπτωση. Μέχρι εδώ. Σκεφτείτε τις συνέπειες των πράξεων σας…». Οι Ουκρανοί παίχτες ήταν προκλητικά αδιάφοροι όση ώρα μιλούσε ο ανώτατος Γερμανός αξιωματικός. Άλλος έδενε τα παπούτσια του, άλλος έπινε νερό, άλλος έκανε διατάσεις και κρατούσε το σώμα του ζεστό,άλλος έφτιαχνε τα μαλλιά του… κανείς δεν του έδινε σημασία.
Στο δεύτερο ημίχρονο η κάθε ομάδα σκόραρε από 2 φορές και 5 λεπτά πριν την λήξη, ενώ το σκορ ήταν 5-3 υπέρ των Ουκρανών, ο Klimenko, ένας κεντρώος που έπαιζε όμως στα μπακ με την ομάδα της Start, πήρε την μπάλα, κατέβηκε αλλάζοντας με απίστευτη ταχύτητα πάσες με τους συμπαίχτες του, προς την Γερμανική περιοχή και εκεί ξεφτίλισε ολόκληρη την ομάδα των επιλέκτων της Βέρμαχτ. Ο Klimenko πέρασε με ντρίμπλες πέντε παίχτες της Γερμανικής άμυνας και βρέθηκε τετ α τετ με τον Γερμανό τερματοφύλακα, μια- δυο προσποιήσεις ο τερματοφύλακας της Γερμανικής ομάδας πέφτει αριστερά και ο Ουκρανός τον περνάει από δεξιά, όμως δεν σουτάρει προς το άδειο τέρμα, κάνει μια στροφή και ξαναπερνάει άλλη μια φορά τον τερματοφύλακα, ο οποίος ζαλίζεται και πέφτει κάτω. Ο Klimenko φτάνει στην γραμμή του άδειου τέρματος χαμογελάει, γυρίζει την πλάτη του και σουτάρει επιδεικτικά με δύναμη προς το κέντρο του γηπέδου. Ο Γερμανός διαιτητής έξαλλος σφυρίζει την λήξη του αγώνα στο 85’. Οι Γερμανοί επίσημοι άφριζαν από το κακό τους και αποχώρησαν αμέσως. Οι Ουκρανοί σαν μικρά παιδιά αγκαλιάζονταν και έκλαιγαν στο κέντρο του γηπέδου… Έξω από το γήπεδο οι Ουκρανοί πολίτες παραληρούν, ουρλιάζουν από χαρά, ζητωκραυγάζουν. Οι Γερμανοί για να τους αναχαιτίσουν αμόλανε τα λυκόσκυλα…
Μια βδομάδα μετά, το βράδυ της 16ης Αυγούστου όσοι παίχτες της Start, συμμετείχαν στον αγώνα, συνελήφθησαν από τους Γερμανούς. Η κατηγορία ότι ήταν μέλη της ΝKVD (μυστική αστυνομία της Σοβιετικής Ένωσης) ήταν βαριά και η ποινή ήταν μόνο μια: Θάνατος. Οι 11 παίχτες της Start κατηγορήθηκαν σαν κατάσκοποι και αμέσως οδηγήθηκαν στα κρατητήρια. Το πρώτο βράδυ στα κρατητήρια της Γκεστάπο ο Mykola Korotkykh το αριστερό εξτρέμ της Start, πέθανε από τα βασανιστήρια. Την επόμενη μέρα (ύστερα από ολονύχτιο ξύλο και βασανισμούς) έστειλαν τους υπόλοιπους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Syrezky, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Κίεβο στην περιοχή Babi yar. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943, οι περισσότεροι παίχτες εκτελέστηκαν ή πέθαναν από τις κακουχίες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ανάμεσά τους οι Ivan Kuzmenko, Olesey Klimenko και ο αρχηγός Mykola Trusevisch. Tο τέλος του πολέμου βρίσκει ζωντανούς μόνο τρεις από τους έντεκα παίχτες της Start, τους Fedir Tyutchev, Mikhail Sviridovskiy και Makar Goncharenko…
Το 1971,έξω από το στάδιο της Zenit όπου έγινε ο αγώνας στήθηκε ένα τεράστιο μνημείο για τους 11 ήρωες. Δέκα χρόνια αργότερα το στάδιο της Zenit μετονομάστηκε σε Start.
Ο ναζιστικός- φασιστικός χαιρετισμός είναι βουτηγμένος μέσα στο αίμα των λαών. Η πράξη του προσβάλλει τη μνήμη των εκατομμυρίων θυμάτων του ναζισμού, των αθλητών που και στη χώρα μας πολέμησαν το ναζισμό, στάθηκαν ακόμη και μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα.Τον υιοθέτησαν στην Ελλάδα οι ντόπιοι συνεργάτες των Ναζί κατακτητών, οι χίτες και οι ταγματασφαλίτες, που διέπραξαν θηριωδίες ενάντια στον αγωνιζόμενο λαό μας, πολιτικοί και φυσικοί απόγονοι των οποίων είναι οι Χρυσαυγίτες. Ο χαιρετισμός είναι ναζιστικός και όχι αρχαιοελληνικός, όπως με θράσος ισχυρίζεται ο ποδοσφαιριστής και οι χρυσαυγίτες ναζιστές, με τον σύγχρονο επικεφαλής τους στην Ελλάδα, Μιχαλολιάκο. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι ο Κατίδης, αυτός είναι εικόνα της κοινωνίας και της μοιάζει – όπως και το ποδόσφαιρο συνολικά άλλωστε.
Ποιός είναι λοιπόν ο πραγματικός ένοχος; Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι του συστήματος που δημιουργεί τον Κατίδη και τον κάθε Κατίδη, γιατί τον έχει ανάγκη, για να διαιωνίσει την κυριαρχία του. Με άλλα λόγια, αυτή η στάνη αυτό το τυρί βγάζει. Ή που το καταλαβαίνουμε και παύουμε να είμαστε σαν πρόβατα επί σφαγή για να αλλάξουμε τα πράγματα ή αλλιώς συνεχίζουν να μας αρμέγουν κανονικά και περιμένουμε να εμφανιστεί με μαθηματική ακρίβεια ο επόμενος Κατίδης και η επόμενη Παπαχρήστου, για να επιδείξουμε τις αναμφισβήτητες δημοκρατικές μας ευαισθησίες. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει.

* Καθηγητή Φυσικής Αγωγής-Προέδρου του Μορφωτικού Συλλόγου Τσαριτσάνης