Ανακοίνωση του Κώστα Σαχινίδη, δρ Κοινωνιολογίας, υποψήφιου δημάρχου Ελασσόνας
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε τις πολυδάπανες Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις της απερχόμενης δημοτικής αρχής της Ελασσόνας, οι οποίες δεν περιέχουν ούτε ίχνος από τον τοπικό πολιτισμό της περιοχής μας και δεν περιλαμβάνουν κανένα από τα παραδοσιακά δρώμενα του τόπου μας.
Αν και η περιοχή της Ελασσόνας διακρίνεται για τον πλούσιο εθιμικό της κόσμο που απλώνεται σε κάθε κοινότητα, ωστόσο ούτε ένα παραδοσιακό δρώμενο δεν εδέησε να παρουσιάσει ο Δήμος μας τις μέρες τούτες στις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις του. Δεν γνωρίζω αν η απερχόμενη δημοτική αρχή περιφρονεί τα λαϊκά δρώμενα της περιοχής Ελασσόνας επειδή, ίσως, τα θεωρεί αναχρονιστικά, αλλά θα μπορούσε να συμπεριλάβει έστω και ένα από αυτά στο πρόγραμμά της. Άλλωστε, οι μεγαλύτεροι δημότες γνωρίζουν ότι σε ολόκληρη την Επαρχία Ελασσόνας οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς στο παρελθόν γιορτάζονταν, πάντα, μόνο με διάφορα λαϊκά δρώμενα, με παραλλαγές κατά τόπους.
Πρόκειται για τα έθιμα του Δωδεκαημέρου που τελούνταν, παλαιότερα, από τους νέους της κάθε κοινότητας με αφορμή τη χειμερινή ισημερία και το χειμερινό ηλιοστάσιο και είχαν μια μαγικοθρησκευτική ευετηριακή σκοπιμότητα.
Η μεγάλη ποικιλία των λαϊκών δρωμένων και η ιδιαιτερότητά τους χαρακτηρίζουν, σε μεγάλο βαθμό, το εθιμικό υπόστρωμα της περιοχής. Η κοινωνική τους λειτουργία είχε άμεση σχέση με την παραγωγική διαδικασία και συνδεόταν άμεσα με τις ασχολίες και την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Για το λόγο αυτό τα περισσότερα εθιμικά δρώμενα τελούνταν για να πάει καλά η χρονιά ως προς την υγεία ανθρώπων και ζώων και την σοδειά και μάλιστα είχαν τη δική τους ιδιαίτερη μεταμφίεση.
Τα δρώμενα αυτά είναι, κυρίως, Χριστουγεννιάτικα και Πρωτοχρονιάτικα.
Τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα είναι το έθιμο της Γουρουνοχαράς, τα Κόλιντρα και τα Κάλαντα.
Το έθιμο της Γουρουνοχαράς, τελούνταν την παραμονή των Χριστουγέννων στο Πύθιο και στα περισσότερα χωριά της Ελασσόνας.
Τα Κόλιντρα είναι ένα ειδικό τραγούδι που τραγουδιόταν το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων από νέους που περιφέρονταν, φορώντας κουδούνια στη μέση τους και τραγουδώντας, από γειτονιά σε γειτονιά του κάθε χωριού, ενώ οι νοικοκυρές τους πρόσφεραν παραδοσιακές κουλούρες και τσιγαρίδες (τηγανισμένα κομμάτια χοιρινού κρέατος).
Η αρχική συγκέντρωση των νέων γινόταν το βράδυ στην πλατεία του χωριού, γύρω από μια φωτιά, και μετά περιφέρονταν στους δρόμους φωνάζοντας, περιοδικά, Κόλιντρα-Μόλιντρα και σείοντας, έντονα, τα θορυβώδη κουδούνια τους. Το έθιμο αυτό γινόταν στα Αραδοσίβια, στο Αμούρι, στο Δομένικο κ.α.
Τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα τραγουδιόταν από μεμονωμένα παιδιά ή από μικρές ομάδες που περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι, το βράδυ της παραμονής ή ανήμερα των Χριστουγέννων, κρατώντας ένα χάρτινο αστέρι μονό ή διπλό και τραγουδώντας το τραγούδι «Καλήν εσπέραν ή καλήν ημέρα άρχοντες» αντίστοιχα, προκειμένου να αναγγείλουν τη γέννηση του Χριστού και να λάβουν διάφορα φιλοδωρήματα.
Τα Πρωτοχρονιάτικα δρώμενα τελούνταν από ομάδες μεταμφιεσμένων νέων αντρών, οι οποίοι γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα «Άγιους Βασίλης έρχιτι, Γιννάρης ξημερώνει» με σκοπό να αναγγείλουν την έλευση της νέας χρονιάς και να συγκεντρώσουν τρόφιμα ή χρήματα. Η μεταμφίεσή τους ήταν διαφορετική από χωριό σε χωριό αλλά είχε ως κύριο χαρακτηριστικό τις μάσκες, τα κουδούνια κ.ά.
Τα σημαντικότερα πρωτοχρονιάτικα δρώμενα ήταν:
-Το έθιμο της Γουρουνοχαράς που τελούνταν την παραμονή των Χριστουγέννων στο Πύθιο αλλά και στα περισσότερα χωριά της Ελασσόνας.
-Τα «Λουκατσάρια», που τελούνταν την πρώτη Ιανουαρίου στη Μαγούλα, στη Συκιά, στο Αμούρι, στο Μεγάλο Ελευθεροχώρι, στο Μεσοχώρι, στο Δομένικο, στα Αραδοσίβια, στη Λεύκη κ.α.
-Τα «Κοτζαμάνια», που τελούνται ακόμη την πρώτη Ιανουαρίου από τους Πόντιους στην Ολυμπιάδα,
-οι «Κουδουναραίοι» που τελούνται ακόμη την πρώτη Ιανουαρίου στο Δρυμό,
-τα «Μπαμπαλιούρια» τελούνται ακόμη την πρώτη Ιανουαρίου στο Λιβάδι, στη Δολίχη και στον Κοκκινοπλό (παλαιότερα),
-οι «Καπεταναραίοι και Βλάχες», την πρώτη Ιανουαρίου στη Βερδικούσια και στο Βλαχογιάννι,
-το «Γκιζέρισμα» την πρώτη Ιανουαρίου στο Σαραντάπορο,
-οι «Τσολιάδες» την πρώτη Ιανουαρίου στο Πύθιο,
-τα «Ρογκατσάρια» ή «Σουρβατζήδες» την πρώτη Ιανουαρίου στην Κρανιά,
-Το έθιμο της «Καμήλας» στις αρχές Ιανουαρίου από τους Πόντιους κατοίκους στην Γαλανόβρυση και αλλού,
-το «Γαϊτανάκι» στις 6 Ιανουαρίου στην Κρανιά και σε άλλα χωριά,
-Οι «Αράπηδες» στις 7 Ιανουαρίου στα Καλύβια
Όλα αυτά τα δρώμενα αποτέλεσαν την ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής Ελασσόνας και γι’αυτό θα μπορούσαν να παρουσιαστούν όχι μόνο στην Ελασσόνα αλλά και στις υπόλοιπες δημοτικές κοινότητες με τη συνεργασία των διαφόρων πολιτιστικών Συλλόγων. Άλλωστε το ποσό των 30.000 ευρώ που διέθεσε η απερχόμενη Δημοτική αρχή για τον τραγουδιστή Ηλία Βρεττό θα μπορούσε να το διαθέσει στους Συλλόγους και να ωφεληθεί η πόλη της Ελασσόνας και όλα τα χωριά με παραδοσιακές εκδηλώσεις, έτσι όπως τις έζησαν οι μεγαλύτεροι και όλες οι γενιές των προγόνων μας.
Πραγματικά, αξίζει να επισκεφθεί κανείς τις ημέρες τούτες την περιοχή της γειτονικής Κοζάνης ή και της Καστοριάς, για να διαπιστώσει πόσο έντονα και ζωντανά βιώνονται μέρα-νύχτα από πλήθος κόσμου τα τοπικά λαϊκά δρώμενα στα οποία πρωτοστατεί ο Δήμος τους και συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι είτε στην πόλη είτε στα χωριά της. Ταυτόχρονα στις περιοχές αυτές παρατηρείται μια έντονη τουριστική κίνηση, λόγω των δρωμένων αυτών.
Η ίδια τουριστική ανάπτυξη θα μπορούσε να γίνει και στον Δήμο Ελασσόνας, αν η απερχόμενη δημοτική αρχή έδινε έστω και ελάχιστη σημασία στον παραδοσιακό τρόπο ζωής λόγω της μεγάλης ποικιλίας και της ιδιαίτερης ομορφιάς των λαϊκών δρωμένων της περιοχής μας.
Ελπίζουμε ότι η επόμενη δημοτική αρχή, όποια και αν είναι, να αξιοποιήσει επιτέλους τον εθιμικό πλούτο του τόπου.
