Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίζουμε ότι οι κινητοποιήσεις των αγροτών είναι μια ευκαιρία για να ανοίξει ένας σοβαρός διάλογος για το μέλλον της γεωργίας στη χώρα μας, στο πλαίσιο της συζήτησης για ένα νέο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο. Η μετάβαση σε ένα πιο δίκαιο φορολογικό και ασφαλιστικό σύστημα δεν μπορεί να αποκόπτεται από τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στην πολιτική για τη γεωργία, κτηνοτροφία και την ύπαιθρο. Όταν το σκάφος βυθίζεται, δεν μπορεί να συζητάμε για το κόστος του εισιτηρίου που θα πρέπει να πληρώνουν οι επιβάτες, πρέπει να συζητήσουμε το πώς θα σωθεί το σκάφος για να μπορούν οι επιβάτες να πληρώνουν εισιτήριο.
Λέμε με ειλικρίνεια ότι εδώ που έφτασαν τα πράγματα δεν υπάρχουν εύκολες ή μαγικές λύσεις. Η χώρα βυθίζεται όλο και περισσότερο στην κρίση, χωρίς να γίνεται αντιληπτό ότι πρέπει να διαμορφωθεί, μέσα από διάλογο, ένα νέο, κοινό σχέδιο για την παραγωγική και κοινωνική ανασυγκρότηση. Αλλιώς οι θυσίες των πολιτών θα συνεχίζονται και φως στο τούνελ δεν θα υπάρξει.
Ούτε η κεντρική εξουσία ούτε όμως οι παραδοσιακοί συνδικαλιστές στον αγροτικό χώρο ανέλαβαν να ανοίξουν εγκαίρως έναν ουσιαστικό διάλογο όχι μόνο για το ασφαλιστικό και φορολογικό για τους αγρότες αλλά και για το παραγωγικό μοντέλο και την οικολογική, κοινωνική και οικονομική βιωσιμότητα της υπαίθρου. Είναι όρος επιβίωσης η σοβαρή συζήτηση για τα λάθη του παρελθόντος και τις αλλαγές που απαιτούνται για να επιβιώσει η αγροτική οικονομία σήμερα, να υπάρξουν αξιοπρεπή εισοδήματα για τους αγρότες, προστασία του περιβάλλοντος, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της βιωσιμότητας στην ύπαιθρο.
Οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν επιλέξει να κινούνται αποσπασματικά και πελατειακά, με αποτέλεσμα ολόκληροι τομείς να καταρρεύσουν, να σπαταληθούν οι πόροι, να γενικευθεί η διαφθορά την εποχή των παχιών αγελάδων και των επιδοτήσεων. Τώρα που η εποχή αυτή τελείωσε, η σημερινή κυβέρνηση χωρίς πραγματικό σχέδιο πέρασε από τις ψεύτικες υποσχέσεις σε ένα σύνολο σκληρών, εξοντωτικών και βίαιων μέτρων (υψηλές ασφαλιστικές και φορολογικές εισφορές, προκαταβολή φόρου κα). Τα μέτρα αυτά ουσιαστικά θα εξαναγκάσουν μεγάλο μέρος των αγροτών να εγκαταλείψουν τη δραστηριότητά τους σε μια εποχή που πλέον δεν υπάρχουν πόροι. Είναι σίγουρο ότι δεν θα λύσουν ούτε το δημοσιονομικό πρόβλημα που υπάρχει, αντιθέτως μάλλον θα το επιδεινώσουν.
Απαιτείται, λοιπόν, με πρωτοβουλία κοινωνικών φορέων και των ίδιων των δημιουργικών δυνάμεων στο χώρο της γεωργίας και της κοινωνίας να διαμορφωθεί από τα κάτω και άμεσα μια ολοκληρωμένη στρατηγική για το αγροτικό μοντέλο που θα πετύχει σημαντικές αλλαγές που δεν έχουν μεγάλο οικονομικό κόστος (εκπαίδευση, δικτύωση, μείωση γραφειοκρατίας, δικαιοσύνη στις αποφάσεις), ενώ παράλληλα θα ιεραρχήσει σωστά τον τρόπο διαχείρισης των όποιων δημόσιων – κυρίως ευρωπαϊκών – πόρων, προς όφελος διαρθρωτικών αλλαγών και της βιωσιμότητας της υπαίθρου και της γεωργίας, του περιβάλλοντος και της εισόδου νέων στη γεωργία, της πραγματικής οικονομίας και των δημοσιονομικών της χώρας.
Αναλυτικά οι προτάσεις μας για τον αγροτικό τομέα
Ανάγκη να διαμορφωθεί ένα νέο παραγωγικό και αγροτικό μοντέλο
Είναι καιρός να υπάρξει ένας ουσιαστικός διάλογος για την μετάβαση σε ένα βιώσιμο αγροτικό μοντέλο, αντί για αποσπασματικές ρυθμίσεις-μπαλώματα που δεν οδηγούν πουθενά. Η διέξοδος από την πολύπλευρη κρίση, μπορεί να βασιστεί:
– σε μια στρατηγική κάλυψης των διαφοροποιημένων διατροφικών αναγκών των πολιτών στην σύγχρονη εποχή, σύνδεση της διατροφής με την προσπάθεια βελτίωσης-διατήρησης κι αποκατάστασης της υγείας, σύνδεσης της γεωργίας και με άλλες πολιτικές (τουριστική, ενεργειακή, περιβαλλοντική-κλιματική, βιοποικιλότητας, βιο-οικονομίας, πράσινης οικονομίας κα)
– σε ενίσχυση της έρευνας και γνώσης για όλη την αλυσίδα (σπόροι και φυλές ζώων, βιολογική καλλιέργεια και κτηνοτροφία, μεταποίηση, αξιοποίηση παραπροϊόντων και υπολειμμάτων, βιο-οικονομία με βάση πρώτες ύλες που καλλιεργούνται, διακίνηση-εμπορία, μάρκετινγκ, συνεργατικά σχήματα, διοίκηση συνεργατικών αγροτικών σχημάτων, δίκτυα παραγωγών – καταναλωτών, σύγχρονες τάσεις και εμπορικές συμφωνίες που επηρεάζουν την γεωργία και καλλιέργεια κα)
– στην υιοθέτηση νέων, αποτελεσματικών συνεργατικών σχημάτων που θα έχουν συνολικό έλεγχο σε ολόκληρη της αλυσίδα (από τις πρώτες ύλες και την καλλιέργεια, την συμβουλευτική υποστήριξη, την επεξεργασία και την μεταποίηση μέχρι την διακίνηση και εμπορία των προϊόντων)
– στην ανάπτυξη καινοτόμων αγροτικών (οικο)συστημάτων και πρακτικών, που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες οικολογικές αλλά και καταναλωτικές τάσεις,
– στην ενίσχυση δικτύων παραγωγών-καταναλωτών,
– στην αύξηση της γενετικής ποικιλότητας στην γεωργία και στροφής σε τοπικές ποικιλίες βελτιωμένες με φυσικό τρόπο, αντί για την επικράτηση μιας αντιπαραγωγικής και αντι-οικολογικής ομοιομορφίας ειδών που συνοδεύονται συνήθως από μεγάλη χρήση χημικών λισπασμάτων και φυτοφαρμάκων (για φυτικά) ή φαρμάκων και αντιβιοτικών (για ζωϊκά),
– στην δημιουργία κατάλληλων σχημάτων εκπαίδευσης και στήριξης των γεωργών για μετάβαση σε οικολογικά, κοινωνικά, οικονομικά βιώσιμα μοντέλα, αλλά και στήριξης των καλλιεργειών με βάση τις διαφορετικές απαιτήσεις που έχουν σε κάθε περιοχή( πεδινές, ορεινές, νησιωτικές, ξερικές κα),
– στην μείωση της εξάρτησης της γεωργικής δραστηριότητας από εισαγωγή πρώτων υλών, ενέργειας, εξοπλισμού, με υιοθέτηση καινοτόμων και οικολογικά προσανατολισμένων λύσεων που συμπληρώνουν αντί να μειώνουν το γεωργικό εισόδημα και επιδεινώνουν το εμπορικό ισοζύγιο,
– στη γενίκευση των καλών παραδειγμάτων και πρακτικών, προσαρμοσμένων στις συνθήκες κάθε περιοχής,
Όλα αυτά απαιτούν, όμως, βαθιές αλλαγές σε πολιτικές, πρακτικές, νοοτροπίες κι αντιλήψεις που κυριάρχησαν τις τελευταίες δεκαετίες.
Από την αποσπασματικότητα σε ένα συνεκτικό σχέδιο για την γεωργία 2020-2030
Η σημερινή πολύπλευρη κρίση στην γεωργία – που δεν περιορίζεται στο ασφαλιστικό και το φορολογικό – είναι αποτέλεσμα της απουσίας μιας ολοκληρωμένης, συνεκτικής γεωργικής πολιτικής, παρά τα σημαντικά ποσά που εισέρρευσαν στη χώρα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Είναι αυταπάτη να πιστεύει κανείς ότι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης θα ήταν καλύτερα τα πράγματα για τη γεωργική παραγωγή. Παρόμοιες ψευδαισθήσεις αποπροσανατολίζουν τους αγρότες, όχι μόνο γιατί σημαντικά ποσά εισέρευσαν στη χώρα όλα αυτά τα χρόνια και χωρίς αυτά η ζωή των αγροτών και η ύπαιθρος θα ήταν πολύ χειρότερα (βέβαια συχνά σπαταλήθηκαν πόροι και έγινε κακή χρήση τους) αλλά και γιατί η επιστροφή στα κλειστά σύνορα και στον προστατευτισμό θα πρόσθετε ακόμα περισσότερα προβλήματα στη γεωργίας μας.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην Κοινή Αγροτική Πολιτική ή ότι οι διαδοχικές κυβερνήσεις δεν έχουν ευθύνη για το γεγονός ότι αδυνατούν να αξιοποιήσουν τα θετικά της ΚΑΠ και να διαχειριστούν προβλήματα που προκύπτουν από αυτήν.
Οι αγροτικοί φορείς, έχουν μεγάλη ευθύνη γιατί ελάχιστα συμμετείχαν στην πανευρωπαϊκή καμπάνια και προσπάθεια για μεταρρύθμιση της ΚΑΠ ώστε να γίνει πιο πράσινη, πιο φιλική στους μικρούς και μεσαίους αγρότες, στους καταναλωτές, στο περιβάλλον και στους νέους που θέλουν να εισέλθουν στο επάγγελμα. Αλλά και γιατί δεν έθεσαν ως προτεραιότητά τους την διαφάνεια, την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων της ΚΑΠ και την αξιοποίησής τους για κατάλληλες υποδομές, εκπαίδευση και στήριξη των αγροτών και της υπαίθρου, δημιουργία δικτύων διακίνησης των προϊόντων. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ευρωπαϊκοί πόροι αντιμετωπίζονταν ως εισόδημα και κατανάλωση.
Όταν το σκάφος βυθίζεται, πρέπει να σταματήσουμε να σφυρίζουμε αδιάφορα
Ο τρόπος που αντιμετωπίζει και η σημερινή κυβέρνηση το αγροτικό θέμα δείχνει την πλήρη απουσία προετοιμασίας και σχεδίου εκ μέρους της, ενώ η προσαρμογή στα νέα δεδομένα δεν έχει στοιχεία ούτε δικαιοσύνης ούτε απλοποίησης των διαδικασιών.
Η αντιμετώπιση του ασφαλιστικού και του φορολογικού των αγροτών δεν μπορεί να ξεκοπεί από την πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί στον αγροτικό χώρο. Πολλά έχουν αλλάξει – προς το χειρότερο – για τους αγρότες και την ύπαιθρο: η μεγάλη εξάρτηση από εισαγωγές σπόρων, αγροχημικών, πετρελαίου και μηχανημάτων απορροφά το μεγαλύτερο ποσοστό του αγροτικού εισοδήματος. Η κρίση, τα capital controls αλλά και η κατάρρευση του παλιού τραπεζικού συστήματος έχουν συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στο να χάσουν μεγάλα τμήματα του αγροτικού κόσμου την πρόσβαση σε χρηματοοικονομικά εργαλεία και σε δάνεια για έναρξη της καλλιεργητικής δραστηριότητας.
Ο ανορθολογισμός στον εξοπλισμό και η περιορισμένη συνεργασία μεταξύ των γεωργών, η σχεδόν ανύπαρκτη καθετοποίηση της παραγωγής και η απαξίωση των παλιών συνεταιρισμών δεν συμβάλλουν σε οικονομίες κλίμακας και βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων. Πολλά προϊόντα θα μπορούσαν να προσφέρουν καλύτερα εισοδήματα στους γεωργούς αν υπήρχαν έρευνες που να στηρίζουν την δουλειά τους, βελτίωση της ποιότητας του τελικού προϊόντος, καλύτερη γνώση των διεθνών και τοπικών αγορών, στήριξη των γεωργών με επιστημονική γνώση.
Η απουσία έγκαιρης προετοιμασίας και προσαρμογής στις νέες πραγματικότητες και στις απαιτήσεις της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, σε συνδυασμό με τις – σε γενικές γραμμές – χαμηλές τιμές των αγροτικών προϊόντων (σε σχέση με τον κόπο και τα έξοδα), αλλά και η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει το επάγγελμα οδηγούν σε ασφυξία πολλούς μικρούς και μεσαίους γεωργούς. Το 80% των ενισχύσεων πήγαινε στο 20% των γεωργών, ενώ οι νέοι αγρότες είναι αδικημένοι και έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε πόρους και ευκαιρίες για να ξεκινήσουν μια βιώσιμη γεωργική δραστηριότητα. Μια αναποτελεσματική διοίκηση επιδεινώνει τα προβλήματα, ενώ καθυστερεί απελπιστικά ακόμα και την απόδοση στους γεωργούς, ιδιαίτερα τους βιοκαλλιεργητές, πόρους που δικαιούνται.
«Save and Grow», μια νέα προσέγγιση για τη γεωργία
Είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία μια νέα πρόταση για την γεωργία στην χώρα μας που να βασίζεται σε σύγχρονες προσεγγίσεις όπως είναι, για παράδειγμα, η καμπάνια του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών «Save and Grow” για ένα γεωργικό μοντέλο, για αγροτικά συστήματα που ενσωματώνουν την διατήρηση του περιβάλλοντος στην γεωργία, επικεντρώνουν στα υγιή εδάφη, σε βελτιωμένους σπόρους και ποικιλίες, σε αποτελεσματική χρήση νερού, και σε ολοκληρωμένη διαχείριση των προσβολών των καλλιεργειών για την βελτίωση και της ζωής των γεωργών.
Αντί να συνεχίζουμε να σπαταλάμε πόρους και δυνάμεις για ένα μοντέλο που έχει χρεοκοπήσει, χρειάζονται νέες αποδοτικές λύσεις που είναι ταυτοχρόνως προς το συμφέρον της γεωργίας, των γεωργών, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.
Για παράδειγμα:
Για να μειωθεί το ενεργειακό κόστος της καλλιέργειας, αντί για επιδότηση του αγροτικού πετρελαίου που συνεχίζουν να ζητάνε οι αγρότες, μπορεί με σχεδιασμένο τρόπο να οργανωθεί η μετάβαση στη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας που θα ελέγχεται από τους ίδιους τους αγρότες. Σε αυτή την κατεύθυνση βρίκεται η δημιουργία της Ενεργειακής Συνεταιριστικής Καρδίτσας που αξιοποιεί τα γεωργικά και δασικά υπολείμματα ή η αξιοποίηση της γεωθερμίας υψηλής (όπου υπάρχει ) ή χαμηλής ενθαλπίας, αλλά και η προσεκτική χρήση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας συμπληρωματικά (και όχι ανταγωνιστικά) ως προς την γεωργική δραστηριότητα, η παραγωγή βιο-καυσίμων από χρησιμοποιημένα μαγειρικά λάδια
Για να επιστρέψουμε σε ένα μοντέλο “save and grow”, πρέπει να ενισχυθεί η ανάπτυξη πιστοποιημένων δομών για πολλαπλασιαστικό υλικό, σπόρους και φυλές ζώων, με βάση την πλούσια γενετική ποικιλότητα που έχουμε, ώστε να σταματήσουν οι αγρότες να εξαρτώνται από εισαγωγές σπόρων και φυλών ζώων και να βελτιωθεί το εμπορικό ισοζύγιο που σήμερα είναι ελλειμματικό.
Για να μειωθεί η μεγάλη σπατάλη πόρων που οδηγεί και σε υψηλό δανεισμό και χρέη για αγορά εξοπλισμού και μηχανημάτων (κοστίζουν πολύ, χρησιμοποιούνται ελάχιστες μέρες το χρόνο), χρειάζεται να «ανακαλύψουμε» ξανά την συνεργασία, ώστε να επιτυγχάνεται βέλτιστη – από κοινού – χρήση εξοπλισμού.
Για να υπάρχει απόδοση του κόπου των αγροτών, πρέπει να αντιμετωπιστούν οι παθογένειες των παλιών αγροτικών συνεταιρισμών (απέτυχαν γιατί δεν τηρούσαν τις βασικές αρχές του συνεργατικού κινήματος) και να δημιουργηθούν νέα συνεργατικά σχήματα όχι μόνο μεταξύ γεωργών και κτηνοτρόφων αλλά πιθανόν και καταναλωτών, αξιοποιώντας την πλούσια εμπειρία από τα σύγχρονα συνεταιριστικά σχήματα, μοντέλα κοινοτικά υποστηριζόμενης γεωργίας, συνεταιρισμούς παραγωγών-καταναλωτών κα.
Συμμετοχή στις δράσεις για το Διεθνές Έτος Οσπρίων
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ καλούμε τις πρωτοβουλίες αγροτών, τις κοινότητες της υπαίθρου, τους καταναλωτές αλλά και όσους συμμετέχουν στην διατροφική οικονομική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων εστίασης, να συμμετάσχουν ενεργά με δράσεις και πρωτοβουλίες στο Διεθνές Έτος Οσπρίων 2016, ως ευκαιρία για να ξαναδούμε την γεωργική δραστηριότητα ενταγμένη μέσα στην διατροφική πολιτική, στην οικονομική πολιτική, στην περιβαλλοντική και κοινωνική πολιτική.
Στόχος του Διεθνούς Έτους είναι η διατροφική ασφάλεια, η βελτίωση της υγείας των καταναλωτών, η καταπολέμηση του υποσιτισμού, η μείωση της φτώχειας, η βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και η ενίσχυση της βιωσιμότητας της γεωργίας. Η ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτές τις σημαντικές καλλιέργειες μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή διατροφικών συνηθειών, στην αύξηση της παραγωγής οσπρίων, στην ενθάρρυνση νέων καλλιεργειών, στην έρευνα και στην ανάπτυξη. Έτσι θα επωφεληθούν και οι γεωργοί και οι καταναλωτές.
