Το άρθρο αυτό αφιερώνεται σε όσους προσπαθούν να αξιοποιήσουν και να αναδείξουν τις δυνατότητες της τοπικής ανάπτυξης. Συγχαίρω ιδιαίτερα τις ΜΚΟ Θεσσαλίας και βεβαίως της περιοχής μας για τις χρήσιμες πρωτοβουλίες τους (βλ. http://www.leukipoli.com/?p=17679)
Οταν μιλάμε για θέματα βιώσιμης ανάπτυξης το στοιχείο της τοπικότητας πρέπει βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Το ενδιαφέρον για το τοπικό δεν είναι απλά μια πρόχειρη, απλοϊκή, αυθόρμητη απάντηση στην ισοπεδωτική παγκοσμιοποίηση, στην απρόσωπη αγορά. Είναι η καρδιά του προβλήματος που ζούμε σήμερα. Όλα ανάγονται πλέον σε ζήτημα ανταγωνισμού κι έτσι τόσο οι μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων σε απόμακρες χώρες, όσο και οι εισαγωγές φθηνών προϊόντων προκύπτουν σαν κάτι το λογικό. Κι όμως το τοπικό έχει ασύγκριτα πλεονεκτήματα γιατί είναι χειροπιαστό, δίπλα σου, συνδέεται με την εγχώρια ιστορία, με την κοινωνική τεχνογνωσία, με την διατήρηση των θέσεων εργασίας, με την ζωή σου, την αγάπη για τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Στο βιβλίο του «Sans plus attendre! » (KER éditions, 2014) o τεχνοκράτης και ακτιβιστής της βιώσιμης ανάπτυξης Guibert del Marmol, αναδεικνύει την οικονομική δραστηριότητα με βάση την τοπικότητα, σαν μια ξεχωριστή διάσταση. Τονίζει με έμφαση τα ειδικά χαρακτηριστικά της όπως είναι η σχέση της με το υπάρχον οικοσύστημα, η αυτοκατανάλωση αγαθών, οι τοπικές συνέργειες μεταξύ των διαφόρων επαγγελματικών ομάδων, η δημιουργία δικτύων συνεργασίας μεταξύ παραγωγών, δικτύων χρηματοδότησης επιχειρήσεων και προώθησης προϊόντων, κοκ.
Αν αναλύσουμε ένα-ένα όλα αυτά τα χαρακτηριστικά θα δούμε ότι οι τοπικές συνέργειες αφορούν την γεωργία, δηλαδή τη βάση της παραγωγής των αγαθών, τη βιοτεχνία και την μεταποίηση, τις υπηρεσίες όπως είναι ο τουρισμός, κοκ. Ολα αυτά δείχνουν ότι, χωρίς να είναι κανείς αφελής ή εξωπραγματικός, είναι δυνατή μια άλλη θεώρηση της ανάπτυξης, όχι απλά στη βάση των δεικτών μεγέθυνσης του ΑΕΠ, αλλά στη βάση της βιωσιμότητας των δράσεων. Κι αυτό σημαίνει πολλά θετικά για τον άνθρωπο, για το περιβάλλον, για την ποιότητα ζωής, για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των μελλοντικών γενεών.
Η τοπικότητα αποτελεί λοιπόν μια καίρια διάσταση, όχι με την έννοια του τοπικισμού, αλλά με την έννοια της ανάπτυξης συνεργασιών πρώτα μέσα στην τοπική κοινότητα παραγωγών, έπειτα με άλλες όμορες κοινότητες ή και με μακρυνές περιοχές που ασπάζονται τα ίδια κίνητρα και αρχές. Υπάρχουν πολλά τέτοια δίκτυα και συνεργασίες που αφορούν την κατανάλωση (έντιμο εμπόριο), τον τουρισμό, τις επενδύσεις (ηθικές τράπεζες), τον πολιτισμό (ανταλλαγές). Τοπικότητα σημαίνει ανάδειξη των χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής με πνεύμα ανοιχτό, με ικανότητα σύνθεσης ανάμεσα στο παλιό και το νέο, με ευρηματικότητα και με διάθεση συνεργασίας.
Η γοητεία του τοπικού και η αυθεντικότητά του, η αξιοποίηση και η ενασχόληση με τις γνώσεις και τα βιώματα των προηγούμενων γενεών, η προστασία του περιβάλλοντος, η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τοπίου, η παραγωγή και προώθηση τοπικών προϊόντων, όλα αυτά μπορούν να συνθέσουν το νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης που έχουμε ανάγκη. Το παλιό μας οδήγησε στα άκρα, ήρθε η ώρα να δράσουμε πρώτα τοπικά. Να επωφεληθούμε από τις νέες τεχνολογίες που μας δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίζουμε τί γίνεται αλλού, αλλά να μην υποβαθμίσουμε – λόγω μιμητισμού ή αδράνειας – τις τοπικές, ενδογενείς δυνατότητες.
Η Ελλάδα έχει, χάρη στη γεωγραφία και την ιστορία της, μοναδικά πλεονεκτήματα. Μάλιστα οι τοπικές ιδιαιτερότητες, το περιορισμένο και το μικρό, το πεδινό, το ορεινό, το νησιώτικο, το μικρο-κλίμα και τα ποικίλα όρια που θέτουν οι ορεινοί όγκοι της πατρίδας μας, θεωρούνται ως βασικός λόγος ανάπτυξης της ελληνικού πολιτισμού. Από τις νησιά-πόλεις-κράτη της αρχαιότητας μέχρι τις κοινότητες της σύγχρονης περιόδου, οι ανάγκες επιβίωσης και επικοινωνίας διαμόρφωσαν πρακτικές, αρχές, συμπεριφορές, βιώματα που έδωσαν την δυνατότητα στον έλληνα να αξιοποιήσει με μέτρο τα πάντα. Την ομορφιά του τοπίου, τα ντόπια υλικά, τις τέχνες και τις αρετές που πρέπει να διέπουν τον ανθρώπινο βίο.
Η σύγχρονη θεώρηση, εμπλουτισμένη με τις τεχνολογικές ανακαλύψεις, μπορεί να αναδείξει την τοπικότητα ως κεντρική συνισταμένη της πραγματικής οικονομίας, αξιοποιώντας αυτό ακριβώς το στοιχείο της άμεσης σχέσης της με την παραγωγή και τις επιχειρήσεις. Πόσο μακριά μπορεί να πάει εξάλλου η αβυσσαλέα απόσταση που χωρίζει σήμερα την παραγωγή αγαθών με τις διεθνοποιημένες υπηρεσίες, ιδιαίτερα αυτές των τραπεζών και του χρηματοπιστωτικού τομέα; Το νήμα έχει ορισμένα φυσικά όρια, κάποτε σπάει…
Αθανάσιος Θεοδωράκης
πολιτικός επιστήμονας
