του Αθαν. Θεοδωράκη, πολιτικού επιστήμονα
Οι επιπτώσεις της κρίσης είναι ορατές και πολλαπλές, αλλά υπάρχει ένας προβληματισμός σχετικά με τον μελλοντικό χαρακτήρα της ανάπτυξης. Η ανάπτυξη όπως την γνωρίσαμε μέχρι τώρα δεν μπορεί να συνεχιστεί: οι φυσικές πηγές εξαντλούνται και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι σημαντικές. Η ανάπτυξη μέχρι σήμερα οδηγείται από την αύξηση της παραγωγής, την αύξηση της κατανάλωσης, την υπερβολική διαφήμιση και την αποσύνδεση του χρήματος από την πραγματική οικονομία.
Ο υπολογισμός του ΑΕΠ αποδείχθηκε επίσης ότι είναι λανθασμένος (Τζ. Στίγκλιτς). Λείπουν βασικές παράμετροι, ενώ υπερτονίζονται άσχετα στοιχεία. Αντίθετα νέες δραστηριότητες δεν ενσωματώνονται, ενώ όλοι οι υπολογισμοί των διεθνών οργανισμών προβλέπουν μείωση της ανάπτυξης για όλες τις κατηγορίες χωρών. Η τεχνολογία αλλάζει όμως τα δεδομένα και οι αλλαγές που γίνονται είναι σημαντικές (επικοινωνία, ρομποτική, ενέργεια, κοκ).
Το κύριο συνεπώς θέμα είναι ο χαρακτήρας της ανάπτυξης στο μέλλον. Ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός υπερτονίζει τη σημασία των υπηρεσιών και του εμπορίου, ενώ υποβαθμίζει τον πρωτογενή τομέα και τη βιοτεχνία. Για τις περισσότερες όμως χώρες η πρωτογενής παραγωγή και η μεταποίηση είναι σημαντικά στοιχεία για την τοπική ανάπτυξη. Σε λίγα χρόνια θα ζούμε σε ένα εντελώς νέο οικονομικό περιβάλλον. Ποια είναι λοιπόν τα χαρακτηριστικά στοιχεία του νέου μοντέλου;
Νομίζω ότι στροφή στο τοπικό είναι μια από τις νέες διαστάσεις του νέου μοντέλου. Γι αυτό η προετοιμασία των τοπικών κοινωνιών (προγράμματα, προτεραιότητες, μελέτες, υλοποίηση κοκ) είναι απολύτως απαραίτητη.
Το άλλο στοιχείο είναι η στροφή στην πραγματική οικονομία. Το χρήμα που κυκλοφορεί είναι αποσυνδεδεμένο από την παραγωγή, οι τράπεζες έχουν αποκτήσει υπερβολικά μεγάλο ρόλο, τα απίστευτα τρισεκατομμύρια ψάχνουν για «επενδυτικές» ευκαιρίες (κεφάλαια-γύπες) και μετακινούνται ταχύτατα.
Το τρίτο στοιχείο είναι το θέμα της παγκόσμιας διακυβέρνησης: οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν ξεπεραστεί, τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά κεφάλαια επίσημα και ανεπίσημα ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία, ενώ σε διεθνές επίπεδο δεν υπάρχει συντονισμός.
Τα τρία αυτά στοιχεία, τοπική οικονομία, πραγματική οικονομία και παγκόσμια διακυβέρνηση είναι τα κύρια ζητήματα του νέου μοντέλου, που χρήζουν πολιτικών απαντήσεων εφόσον θέλουμε να έχουμε ένα μοντέλο βιώσιμο, συνεκτικό, ισορροπημένο, ανθρώπινο. Ιδού η νέα πρόκληση για επιστήμονες, φορείς, κράτη και διεθνείς οργανισμούς.
